Κάτι «βρομάει» στην καλντέρα

Της ΓΕΩΡΓΙΑΣ ΔΑΜΑ

Τα σκουπίδια στη Σαντορίνη μεταφέρονται από ένα σημείο της καλντέρας σε άλλο. Προτεινόμενος χώρος για το νέο σκουπιδότοπο, η καλντέρα Μεγαλοχωρίου. Ενα σημείο που η θέα σου κόβει την ανάσα. Λευκά γραφικά ξωκλήσια, το βυζαντινό υδραγωγείο και τα έντονα χρώματα από τις στοιβάδες της λάβας συνθέτουν ένα από τα σπανιότερα τοπία στον κόσμο. Αυτό είναι το σημείο που επέλεξαν να κάνουν σκουπιδότοπο, γνωστό ως Ορυχεία Μεταξά.

Μόλις στα 100 μέτρα βρίσκονται ξενοδοχεία και το οινοποιείο Μπουτάρη

Η καλντέρα αποτελεί δημιούργημα του ηφαιστείου της Σαντορίνης, που, εκτός της αισθητικής της αξίας, είναι ένα ιστορικό και γεωλογικό μουσείο. Από την αρχαιότητα, στα εδάφη της υπήρχαν αμπελώνες. Στη βάση της, τα ιαματικά λουτρά.

Ο Δήμος Θήρας με απόφαση του δημοτικού συμβουλίου ενέκρινε, κατά πλειοψηφία, τη μελέτη «Εντοπισμού και Επιλογής Θέσεων Ολοκληρωμένης Διαχείρισης Απορριμμάτων Δήμου Θήρας», η οποία στην πρώτη θέση επιλογής είχε τη θέση Ορυχεία Μεταξά-Μεγαλοχωρίου.

Χιλιάδες άνθρωποι περνούν από κοντά για να φθάσουν στη μοναδική κόκκινη παραλία. Από εκεί περνούν για να κατευθυνθούν προς τον αρχαίο οικισμό του Ακρωτηρίου. Πρόκειται για έκταση 300.000 τ.μ., η οποία και το 2012 είχε και πάλι προταθεί ως θέση για τη διαχείριση απορριμμάτων.

Η Αρχαιολογική Υπηρεσία αρχικά απέρριψε την πρόταση, τονίζοντας ότι πρόκειται για αρχαιολογικό χώρο στον οποίο «απαγορεύεται κάθε ενέργεια σε ακίνητο μνημείο η οποία είναι δυνατόν να επιφέρει, με άμεσο ή έμεσο τρόπο, καταστροφή, βλάβη, ρύπανση ή αλλοίωση της μορφής του». Αλλά οι οσμές, η σκόνη και ο θόρυβος από την Ολολοκληρωμένη Εγκατάσταση Διαχείρισης Απορριμμάτων (ΟΕΔΑ) δεν τα αλλοιώνουν;

Τα Ορυχεία Μεταξά, όπου ο δήμος σχεδιάζει να εγκαταστήσει τη μονάδα απορριμμάτων (φωτ.: atlantis-santorini.net)

Επιπλέον, η συγκεκριμένη περιοχή αναπτύσσεται ταχύτατα λόγω της εντυπωσιακής θέας. Παρ' όλα αυτά, στη συγκεκριμένη έκταση ο δήμος προτίθεται να προχωρήσει σε απαλλοτριώσεις με σκοπό να εγκαταστήσει ΟΕΔΑ σε επιμέρους ακίνητα 60 στρεμμάτων.

Βέτο από το υπ. Πολιτισμού

Οι μελετητές του δήμου αφού απέσπασαν τη συγκατάθεση του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου (ΚΑΣ) για εγκατάσταση ΟΕΔΑ στη βόρεια «λεκάνη» δεν αρκέστηκαν στα 60.000 τ.μ. και αναζητούν τμήματα κι άλλων εκτάσεων.

Πάντως, η ΚΑ' Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων με έγγραφό της προς τη Νομαρχία Κυκλάδων και τον Δήμο Θήρας (24/7/2002) διευκρινίζει ότι «η θέση Ορυχεία Μεταξά βρίσκεται εντός του κηρυγμένου αρχαιολογικού χώρου όπου από πλευράς χρήσης απαγορεύεται η δόμηση, η λειτουργία λατομείου ή ορυχείου».

Επισημαίνεται, επίσης, ότι στην περιοχή έχει βρεθεί σημαντικός οικισμός της Μέσης και Υστερης Εποχής του Χαλκού (17ος-16ος αιώνας π.Χ.). Γενικότερα και οι τρεις προτεινόμενες θέσεις διαχείρισης απορριμμάτων, σύμφωνα με το έγγραφο του υπ. Πολιτισμού, βρίσκονται εντός κηρυγμένων αρχαιολογικών χώρων και συνεπώς «απαγορεύεται κάθε ενέργεια σε ακίνητο μνημείο, η οποία είναι δυνατόν να επιφέρει, με άμεσο ή έμμεσο τρόπο, καταστροφή, βλάβη, ρύπανση ή αλλοίωση της μορφής του», αναφέρεται ρητά.

Ο Δήμος Θήρας επιμένει

«Αίτηση για λεπτομερή διερεύνηση της δυνατότητας ίδρυσης και λειτουργίας ΟΕΔΑ σε έκταση αρχαιολογικού χώρου» κατέθεσε ο Δήμος Θήρας (3/9/2012), απευθυνόμενος προς την ΚΑ' Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων, στο οποίο αναφέρει ότι υπάρχει επείγουσα υποχρέωση να διακόψει τη λειτουργία του Χώρου Ανεξέλεγκτης Διάθεσης Απορριμμάτων (ΧΑΔΑ) και να προχωρήσει σε ολοκληρωμένη διαχείριση απορριμμάτων όπως προβλέπεται από το Περιφερειακό Σχέδιο Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων (ΠΕΣΔΑ). Επισημαίνει, επίσης, ότι ήδη επίκειται η επιβολή δυσβάστακτων προστίμων προς τους Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης οι οποίοι χρησιμοποιούν ακόμα ΧΑΔΑ.

Στο συγκεκριμένο έγγραφο, όπως αναφέρει ο δήμαρχος Αν. Ζώρζος, «στη Σαντορίνη προβλέπεται η ολοκληρωμένη διαχείριση των αστικών απορριμμάτων», τονίζοντας ότι ο δήμος τεκμηρίωσε ειδική μελέτη βάσει της οποίας προβλέπεται ότι τα υπολείμματα θα οδηγούνται σε ένα Χώρο Υγειονομικής Ταφής Υπολειμμάτων (ΧΥΤΥ) που θα βρίσκεται στην ίδια περιοχή με την εγκατάσταση επεξεργασίας των οργανικών στερεών αποβλήτων και θα αποτελούν μια Ολοκληρωμένη Εγκατάσταση Διαχείρισης Απορριμμάτων (ΟΕΔΑ).

Προτείνει τη θέση «Ορυχείο Μεταξά ως πρώτη στην κορυφή της βαθμολογίας λόγω της απόκρυψης, τη σχετικά μεγάλη διαθέσιμη έκταση, την ευκολία κατασκευής, την απόσταση από θεσμοθετημένα όρια οικισμών, τον περιορισμένο αριθμό κατοικιών στη γύρω περιοχή».

Αλλά επειδή όλη η έκταση είναι θεσμικά προστατευόμενος αρχαιολογικός χώρος, ζητεί «να διευκρινίσετε λεπτομερέστερα το προστατευόμενο αντικείμενο αυτού του αρχαιολογικού χώρου, ώστε να φανεί αν υπάρχει δυνατότητα να κατασκευαστεί και να λειτουργήσει ΟΕΔΑ σε αυτή την έκταση, παράλληλα με την προστασία των αρχαιολογικών ευρημάτων και ίσως την έρευνα και την ανάδειξή τους. Και να μας χορηγήσετε κάθε πληροφορία και συμβουλή που νομίζετε χρήσιμη για το θέμα».

Στις 3 Οκτωβρίου 2012 η ΚΑ' Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων στέλνει έγγραφο, στο οποίο επισημαίνει τα εξής: ο εν λειτουργία ΧΑΔΑ βρίσκεται στα όρια του κηρυγμένου αρχαιολογικού χώρου. Οπως προκύπτει από τη νέα μελέτη, οι θέσεις που εξετάστηκαν επιπλέον των Ορυχείων Μεταξά ανήκουν στο σύνολό τους εντός κηρυγμένων αρχαιολογικών χώρων, ακόμα και εντός Ζωνών Προστασίας Αρχαιοτήτων.

Επειτα από αυτοψία που διενεργήθηκε στα Ορυχεία Μεταξά στις 28 Σεπτεμβρίου 2012, προτείνεται να συγκεντρωθεί ολόκληρος ο ΟΕΔΑ στη βόρεια «λεκάνη» των ορυχείων, καθώς σε αυτήν δεν διασώζεται το «στρώμα μαυρόης» και να μη θιγούν σε καμία περίπτωση οι περιοχές στις οποίες αυτό διασώζεται. Ακολουθεί η γραπτή έγκριση του αιτήματος του Δήμου Θήρας, αλλά υπό όρους.

Περίπου ένα μήνα αργότερα, στις 28 Νοεμβρίου, η 2η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων, απευθυνόμενη στη Γενική Γραμματεία Πολιτισμού, αναφέρει τα εξής: η υπηρεσία δεν έλαβε γνώση των άλλων θέσεων που απορρίφθηκαν. Στην προτεινόμενη θέση, εντός του αρχαιολογικού χώρου εντοπίζονται δύο μονόχωροι καμαροσκέπαστοι ναοί της Αγ. Παρασκευής και του Αγ. Δημητρίου. Η θέση τους βρίσκεται 130 μέτρα νότια της εισόδου των προτεινόμενων εγκαταστάσεων ΧΥΤΥ.

Οι εν λόγω ναοί βρίσκονται λιγότερο από 50 μέτρα στα δυτικά των προτεινόμενων νέων κτηρίων συνεργείου εγκατάστασης και Μονάδας Αερόβιας Επεξεργασίας Βιοαποδομήσιμων και σε οπτική επαφή με αυτές. Στο άμεσο περιβάλλον των προτεινόμενων εγκαταστάσεων ΧΥΤΥ βρίσκεται ο καμαροσκέπαστος ναός του Ταξιάρχη, με βαθμιδωτό κωδωνοστάσιο στα δυτικά.

Το έγγραφο καταλήγει τονίζοντας ότι: «Η Εφορεία αναγνωρίζει ότι η εξεύρεση χώρου για τη λειτουργία ΧΥΤΥ είναι αναγκαίο δημόσιο έργο, θα επιθυμούσε πάντως την αναζήτηση εναλλακτικής λύσης σε άλλη θέση».

Στις 5 Μαρτίου 2013 το υπ. Πολιτισμού κοινοποιεί στον Δήμο Θήρας την ομόφωνη γνωμοδότηση του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου. Αναφέρει τα ΦΕΚ με τα οποία η καλντέρα κηρύχθηκε τοπίο ιδιαίτερου φυσικού κάλλους και ιστορικός τόπος. Αποφασίζεται η έγκριση του αιτήματος του δήμου στη βόρεια λεκάνη των ορυχείων, με τον όρο να μη θιγεί το «στρώμα της μαυρόης».

Ακολούθως ο πολιτιστικός σύλλογος Μεγαλοχωρίου Θήρας μαζί με κατοίκους και επιχειρηματίες της περιοχής προσφεύγουν στο Συμβούλιο της Επικρατείας. Ζητούν την ακύρωση της απόφασης, επικαλούμενοι την προστασία αρχαιοτήτων μέσα από τις επιφυλάξεις του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου.

Επιπλέον, στους λόγους ακύρωσης αναφέρουν ότι η εγκατάσταση πρόκειται να γίνει πλησίον (100 μέτρα απόσταση) του Μεγαλοχωρίου, χαρακτηρισμένου παραδοσιακού οικισμού που ξεχωρίζει για την ιδιαίτερη αρχιτεκτονική του, τα καπετανόσπιτα, τους τριάντα ναούς με κυκλαδικά χαρακτηριστικά, τα μεσαιωνικά κτίσματα, οινοποιείο, τις ξενοδοχειακές εγκαταστάσεις, που προφανώς κινδυνεύουν από τη λειτουργία της μονάδας, τις οσμές, τη σκόνη, το θόρυβο, τη διέλευση απορριμματοφόρων. Προσθέτουν ότι η ευρύτερη περιοχή της καλντέρας έχει κηρυχθεί τοπίο ιδιαίτερου φυσικού κάλλους, που χρήζει προστασίας.

Ο Δήμος Θήρας στις 27/6/2014 αποφάσισε την κήρυξη αναγκαστικής απαλλοτρίωσης 60 στρεμμάτων στην καλντέρα Μεγαλοχωρίου με σκοπό την εγκατάσταση και λειτουργία της μονάδας επεξεργασίας απορριμμάτων, ανακοινώνοντας ότι η εγκατάσταση θα καταλάβει χώρο 20.000 τ.μ.

Οι πολίτες αντιδρούν

Μαζί με τον Αλέξανδρο Τσιάρο, ιδιοκτήτη ξενοδοχείων (περιβαλλοντικός σύλλογος καλντέρας) επισκεφθήκαμε την περιοχή που πρόκειται να μετατραπεί σε σκουπιδότοπο. Μια τεράστια έκταση, με μοναδική θέα. Η περιοχή, αν και είναι κοντά στο λιμάνι και τα Φηρά, παραμένει παρθένα. Εκτός από τα τρία εκκλησάκια δεν υπάρχουν άλλα κτίσματα.

«Παίρνουν τα σκουπίδια από την καλντέρα και τα φέρνουν στην καλντέρα μεταφέροντας το πρόβλημα», τονίζει ο Αλ. Τσιάρος. Ο ίδιος μετέχει στον πολιτιστικό σύλλογο που προσέφυγε στο ΣτΕ. Λέει ότι συμφωνεί να γίνει η μονάδα επεξεργασίας απορριμμάτων, αλλά όχι στο συγκεκριμένο σημείο.

Πήγαμε και στο σημείο της καλντέρας όπου διοχετεύονται τα σκουπίδια της Σαντορίνης. «Προς χώρο υγειονομικής ταφής», ειδοποιεί η ταμπέλα. Ομως δίπλα στον κεντρικό δρόμο υπάρχουν τόνοι σκουπιδιών. Και πρόκειται για περιοχή που έχει χαρακτηρισθεί ιδιαίτερου φυσικού κάλλους. Ο ίδιος τονίζει ότι εφόσον ο δήμος δεν έχει καταθέσει περιβαλλοντική μελέτη χωροθέτησης, έχουν βάσιμες ελπίδες για την αίτηση ακύρωσης που υπέβαλαν στο ΣτΕ. Δείχνει τους ατέλειωτους σωρούς σκουπιδιών, που σχηματίζουν λόφους, δίπλα στο δρόμο. Μπάζα, ζαντολάστιχα, ο αέρας που φυσάει και γυροφέρνει τις πλαστικές σακούλες, ενώ η μυρωδιά των σκουπιδιών απλώνεται παντού.

Συναντήσαμε και ορισμένα μέλη του Πολιτιστικού Συλλόγου Μεγαλοχωρίου.

«Ο δήμος προχωρεί την κατασκευή μιας μονάδας, της οποίας η χωροθέτηση είναι αντίθετη με την ισχύουσα νομοθεσία» τονίζει ο Φωτεινός Συρίγος, μόνιμος κάτοικος Μεγαλοχωρίου και προσθέτει ότι πρόκειται για Α' ζώνη αρχαιολογικής περιοχής. Λέει ότι ολόκληρη η περιοχή που προβλέπεται να γίνει σκουπιδότοπος εφάπτεται στην καλντέρα, ενώ σύμφωνα με τη νομοθεσία θα πρέπει να υπάρχει μια ζώνη προστασίας, τουλάχιστον 500 μέτρων γύρω από την περιοχή φυσικού κάλλους:

«Ασφαλώς ως κάτοικοι δεν επιθυμούμε την εγκατάσταση διαχείρισης απορριμμάτων στην περιοχή. Επιπλέον, η υπάρχουσα μελέτη υποδεικνύει οχτώ θέσεις, συμπεριλαμβάνοντας κατ' εξαίρεσιν τα ορυχεία. Παρά τα κριτήρια αποκλεισμού προτάθηκε πρώτη - κι ας μην είναι το έργο σύμφωνο με την υπάρχουσα νομοθεσία. Συμφωνούμε να γίνει η διαχείριση των απορριμμάτων, αλλά όπως προβλέπει ο νόμος».

Ο Μηνάς Σιγάλας είναι ιδιοκτήτης ξενοδοχείου, το οποίο βρίσκεται κοντά στη νέα εγκατάσταση: «Επανειλημμένα η περιοχή προτάθηκε για χωματερή. Κι ας είναι το ωραιότερο σημείο της καλντέρας. Καλέσαμε γεωλόγους, οι οποίοι επισήμαναν ότι εκεί βρέθηκαν απολιθώματα φύλλων ελαίας 50.000 χρόνων. Η απόφασή τους μόνο τοπικά συμφέροντα εξυπηρετεί. Διότι έχει προταθεί και άλλο ορυχείο, καταλληλότερο. Δυστυχώς, το Μεγαλοχώρι έχει μόνο 200 ψήφους και δεν μας υπολογίζουν. Η έντονη τουριστική ανάπτυξη της καλντέρας από την αντίθετη κατεύθυνση τους οδήγησε στην υποβάθμιση αυτής της πλευράς. Οταν ο ιδιοκτήτης των Ορυχείων Μεταξά ζήτησε να κάνει μία υποδειγματική ξενοδοχειακή μονάδα, δεν το επέτρεψαν, υποστηρίζοντας ότι πρόκειται για αρχαιολογικό χώρο, αλλά για χωματερή κάνει...».

Ο ίδιος τονίζει ότι «απαλλοτριώνουν την καφετέρια του ξενοδοχείου μου, που βρίσκεται κοντά. Με τα μελτέμια δεν θα μπορούμε ν' αναπνεύσουμε. Τα ελικόπτερα που νοικιάζουν οι τουρίστες πετάνε πάνω από την περιοχή πιο συχνά από τα λεωφορεία. Πρόκειται για παγκόσμια κληρονομιά. Πήγαμε στο ΙΓΜΕ και μας ρωτούσαν αν πρόκειται για τρελούς ή εγκληματίες...».

πηγη enet.gr   (Έντυπη Έκδοση Ελευθεροτυπία, Δευτέρα 15 Σεπτεμβρίου 2014) 


http://www.enet.gr/?i=news.el.article&id=447431